Εντολή υπ' αριθμόν 227 ή, αλλιώς, "Ούτε βήμα πίσω"

Το σχέδιο των Ναζί για την κατάληψη του Σταλινγκραντ και των πετρελαιοπηγών του Καυκάσου, με την κωδική ονομασία "Fall Blau", εγκρίνεται στις 5 Απρίλη 1942 και αρχίζει να υλοποιείται στις 28 Ιούνη. Το Στάλινγκραντ εξυπηρετούσε διττό σκοπό, ως στρατιωτικός στόχος. Αφενός αποτελούσε πολύ σημαντικό βιομηχανικό βραχίονα για την υλικοτεχνική υποστήριξη του Κόκκινου Στρατού, αφετέρου έφερε το όνομα του, τότε, σοβιετικού ηγέτη και η απώλειά του θα επέφερε σημαντικό πλήγμα στον ψυχολογικό τομέα των Σοβιετικών. Μπροστά σε αυτή τη διαφαινόμενη "Μητέρα των Μαχών", ο Στάλιν εκδίδει στις 29 Ιούλη την εντολή με αριθμό 227, η οποία συμπυκνώνεται στη φράση "Ούτε βήμα πίσω", που αμέσως γίνεται το σλόγκαν της αντίστασης κατά των εισβολέων. Το σοβιετικό επιτελείο θέλει να θέσει, ρητά και απερίφραστα, φραγμό στην υποχωρητικότητα και τις αλλεπάλληλες ήττες του Κόκκινου Στρατού απέναντι στην ισοπεδωτική Wehrmacht. Από τούδε και στο εξής, απαγορεύεται σε κάθε σοβιετικό στρατιωτικό/πολιτικό στέλεχος ή πολιτοφύλακα να οπισθοχωρήσει χωρίς την πρότερη εντολή αναδίπλωσης. Ο άμαχος πληθυσμός θα παραμείνει στο Σταλινγκραντ, για να δώσει ακόμη μεγαλύτερο κίνητρο στους μαχητές του Κόκκινου Στρατού για αντίσταση μέχρις εσχάτων.  Οι οδομαχίες που διεξάγονται για την κατάκτηση κάθε μέτρου της πόλης είναι από τις, πλέον, σκληρές και πολυαίμακτες του Β' ΠΠ. Οι Σοβιετικοί, μέχρι τα μέσα του Οκτώβρη, απωθούνται απελπιστικά και διατηρούν μόνο μία μικρή λωρίδα γης δυτικά του Βόλγα. Δεν παραδίδονται, όμως. Το σπίτι του λοχία Παβλόφ, όπου διαδραματίζονται ομηρικές μάχες και αντιστέκεται επί 58 ημέρες, ουσιαστικά μόνο από μια χούφτα υπερασπιστών του, είναι ενδεικτικό της αγριότητας, της αποφασιστικότητας και της αυτοθυσίας που χαρακτήριζε εκείνες τις μάχες εκ του συστάδην. Τελικά, η προσκόλληση των Σοβιετικών στη Διαταγή 227, οι ανεξάντλητες πηγές εφεδρειών και ανατροφοδότησης του Κόκκινου Στρατού αλλά και η εμμονή του Χίτλερ να μην απαγκιστρώσει την 6η Στρατιά του Φον Πάουλους από το πεδίο, όσο ακόμη μπορούσε, γέρνουν την πλάστιγγα, οριστικά, υπέρ των Σοβιετικών. Με την αντεπίθεση που εξαπολύουν με την επιχείρηση "Ουρανός", αιχμαλωτίζουν και εξουδετερώνουν δυσαναπλήρωτες και αναντικατάστατες δυνάμεις της Wehrmacht.

Αν το Στάλινγκραντ αποτέλεσε το τέλος της αρχής της ναζιστικής επέλασης στην Ανατολή, τότε η μάχη στο Κουρσκ το καλοκαίρι του 1943 αποτελεί την αρχή του τέλους για το δρόμο προς το Βερολίνο, καθώς αυτή ήταν και η τελευταία επιθετική προσπάθεια των ναζί στο Ανατολικό Μέτωπο. Με ασπίδα το Στάλινγκραντ και την Εντολή 227 και με αιχμή του δόρατος το Κουρσκ, θεμελιώθηκε σε ένα μεγάλο βαθμό η τελική επικράτηση των Συμμάχων, η οποία, βέβαια, θα αργούσε ακόμη να επισφραγιστεί.