Μία ανάλυση για την πορεία προς τα Δεκεμβριανά.

Για το Δεκέμβρη του '44 πολλά έχουν γραφτεί, περισσότερα ακόμη συζητηθεί. Παρακάτω θέλουμε να παρουσιάσουμε κάποια απτά ντοκουμέντα για τις συγκυρίες που οδήγησαν στη σύγκρουση, για τις συνθήκες που προκατέβαλαν την ήττα, με την προσδοκία να εξαχθούν πολύτιμα συμπεράσματα. Γιατί η ιστορία νομοτελειακά επαναλαμβάνεται και αλίμονο σ' εκείνον που την αγνοεί επιδεικτικά...

Ένα από τα αποκαλυπτικότερα αγγλικά μυστικά έγγραφα που συνετάχθη τον Αύγουστο του 1943, είναι η έκθεση του αρχηγού της αγγλικής στρατιωτικής  αποστολής στα βουνά της Ελλάδας, ταξίαρχου Έντυ Μάγιερς, που δημοσιεύτηκε μόλις το 1967 στο βιβλίο του ιστορικού Ζακ Ντε Λωναί " Οι μεγάλες αντιθέσεις της εποχής μας". Γράφει, λοιπόν, ο Μάγιερς στη μυστική του έκθεση προς το στρατηγό Ουίλσον στο Κάιρο:

 " Έκθεση Χ, 12 Αυγούστου 1943 ( 85-4 L.S.),

 Σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες σας, έδωσα εντολή στους άγγλους και έλληνες πράκτορες, που εργάζονται κάτω από τη διοίκησή μου, να τορπιλίσουν το έργο του ΕΛΑΣ και του ΕΑΜ και να εμποδίσουν τη σταθεροποίηση των θέσεών τους, που θα οδηγούσε στην εξασφάλιση μιας δεσπόζουσας επιρροής τους στην Ελλάδα. Εν τούτοις ένα τέτοιο αποτέλεσμα είναι προβληματικό, δεδομένου ότι οι βασιλόφρονες δε διαθέτουν πολιτική επιρροή στη χώρα και οι αρχηγοί τους είναι μισητοί από τον ελληνικό λαό. Ο στρατηγός Παπάγος, του οποίου η οργάνωση είναι ανύπαρκτη, δεν έχει προσβάσεις στο στρατό, όπου θεωρείται πρόσωπο στερούμενο σοβαρότητας. Αντίθετα η πολιτική και στρατιωτική οργάνωση του ΕΔΕΣ παρουσιάζει αξιοσημείωτη πρόοδο, ιδιαίτερα στην ήπειρο. Είναι επιβεβλημένο να του χορηγηθεί πολεμικό υλικό και να τον ενισχύσουμε ηθικά. Κατά τη γνώμη μου, η οργάνωση αυτή θα μας είναι χρήσιμη αφ' ενός σαν αντιστάθμισμα στον ΕΛΑΣ και αφ' ετέρου, όταν θα ενισχυθεί, θα μπορεί ενδεχομένως να αξιοποιηθεί και εναντίον του. Μια μέρα θα καταστεί αναγκαίο να διαλυθεί ο ΕΛΑΣ προ κειμένου να υπάρξει η βεβαιότητα ότι δε θα μπορέσει ο Τίτο να υπολογίζει στην Ελλάδα σε ένοπλους και δυναμικούς συμμάχους.

 Σας αναφέρω, ότι σύμφωνα με τις διαταγές σας που εκτελέσθηκαν, υποστηρίζω στα όρια του δυνατού τη μικρή πολιτική και στρατιωτική οργάνωση ΕΚΚΑ, χωρίς να φανερώνω τις προοπτικές μου. Ο συνταγματάρχης Ψαρρός, αρχηγός της ΕΚΚΑ, είναι τίμιος άνθρωπος, που κρατάει τις υποσχέσεις του απέναντί μας...

 Έχω την αντίληψη, ότι θα ήταν χρήσιμο στους πράκτορές μας να έρθουν σε επαφή με τους εκπροσώπους της Κυβερνήσεως (ενν. την κατοχική κυβέρνηση Ράλλη) δηλαδή με τους ανώτατους αξιωματικούς του στρατού, της χωροφυλακής και λοιπούς με σκοπό να τους ενθαρρύνουν στην ιδέα, ότι καθήκον και δικαίωμα να καταδίδουν στις αρχές Κατοχής τους αρχηγούς του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ και να υποβοηθούν στη σύλληψη των πρακτόρων τους σε βαθμό που οι οργανώσεις αυτές, όταν θα 'ρθει η ώρα, να μην είναι σε θέση να αντιταχθούν στα βρετανικά συμφέροντα. Στο πεδίο αυτό ο ΕΔΕΣ μας βοήθησε ήδη. Κατέδωσε στο γερμανό συνταγματάρχη Ντέρτελε και στον υπουργό Ταβουλάρη πολλές προσωπικότητες του ΕΑΜ, που βρίσκονται τώρα στα χέρια των γερμανών.

 Θα χρησιμοποιήσω τις υπηρεσίες του Αχιλλέα Κύρου και του Πηνιάτογλου. Είναι αναγκαίο να τους δοθούν τα απαραίτητα μέσα, για να μπορούν να κινούνται ελεύθερα και χωρίς δυσκολίες. Δε θέλουν ν' ακούσουν καν για τη δυνατότητα συνεργασίας τους με το Ζέρβα και δεν αναγνωρίζουν παρά μόνο το Σπηλιωτόπουλο. Ο στρατηγός Σπηλιωτόπουλος εργάζεται αποκλειστικά για τον Βασιλέα και πιστεύει ότι ο ΕΛΑΣ πρέπει να διαλυθεί.

 Νομίζω ότι θα ήταν προτιμότερο να καθυστερήσει 6 μήνες ή 1 χρόνο η απελευθέρωση της Ελλάδας από το να αφεθεί να περιέλθει στην κυριαρχία του ΕΑΜ.

 Σχετικά με τους πολιτικούς δεν έχω να προσθέσω νεότερο από την τελευταία μου έκθεση. Συμπληρώνοντας τις πληροφορίες θα έλεγα μόνο, ότι ο Καφαντάρης δεν πρέπει να υπολογίζεται, η υγεία του είναι επισφαλής. Ο Σοφούλης είναι γέρος. Ο Γονατάς δεν έχει κόμμα, αλλά συνεργάζεται ειλικρινά με τον ΕΔΕΣ και στενότατα με τον Σπηλιωτόπουλο της οργανώσεως Χ. Μεταξύ των βετεράνων βασιλοφρόνων, ένας μόνο είναι υπολογίσιμος, ο Ντίνος Τσαλδάρης, αλλά δεν έχει οπαδούς..."

 Έπειτα από δύο μήνες ξεκινούν οι συγκρούσεις μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΟΕΑ (τα ένοπλα τμήματα του ΕΔΕΣ) στις απελευθερωμένες από τους αντάρτες περιοχές, για να ακολουθήσει η συμφωνία της Πλάκας που σύντομα ''έσπασε'' και το σύμφωνο μη επίθεσης μεταξύ Γερμανών και ΕΔΕΣ.

 Το γραφείο οργάνωσης Καρπενησίου (ενν. ΕΛΑΣ) που είχε ιδία αντίληψη των ελιγμών του Ζέρβα βοηθούμενου ουσιαστικά από τους Γερμανούς, εξέδωσε την παρακάτω προκήρυξη του ταγματάρχη Βλάχου και του πολιτικού συμβούλου του, δημοσιογράφου Τάκη Παπαγιαννόπουλου:

" Ατυχώς, ο ΕΔΕΣ, όπως επίσης καταγγέλει η επιτροπή ΕΑΜ Στερεάς, προδίδει τον αγώνα διά συνεργασίας ακόμη και με τους Γερμανούς και στρέφει τα όπλα εναντίον γενναίων αδελφών μας, που υπερασπίζουν την τιμή της Ελλάδας".

Σ' αυτές τις σφοδρές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις από μεριάς Γερμανών κατά του ΕΛΑΣ ( νοέμβρης 1943) κατελήφθησαν το Καρπενήσι, τα Γρεβενά, την Καρδίτσα και άλλες κωμοπόλεις. Σ' αυτό το σημείο η ΕΚΚΑ του Ψαρρού, που μόνο από το ΕΑΜ δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι καθοδηγούνταν, συμπαραστάθηκε στον ΕΛΑΣ.

"...Εμπρός σ' αυτήν την αντεθνική προσπάθεια το στρατηγείο ΕΚΚΑ Ρούμελης δηλώνει ότι στιγματίζει την προδοτική αυτή κίνηση (ενν. ΕΔΕΣ) και τάσσεται ανεπιφύλακτα δίπλα στις φάλαγγες των αγωνιστών Ελλήνων. Και τη στιγμή αυτή που η ελληνική ψυχή συγκλονίζεται, το στρατηγείο της ΕΚΚΑ στρέφει τη σκέψη προς τους ηρωικούς αντάρτες του ΕΛΑΣ, υψώνοντας τη φωνή του σ' έναν όρκο αδελφοσύνης, αλληλεγγύης και αγάπης..."

Αυτή την περίοδο οργανώνεται, κυρίως στην Πελοπόννησο, μια ισχυρή δύναμη ενόπλων εθνικιστικών οργανώσεων υποστηριζόμενη πλήρως από τους κατακτητές, αποτελώντας απειλή κατά του κινήματος ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Χαρακτηριστικά, ήδη από τον Ιούλη του 1943 ο Ιταλός διοικητής του στρατού κατοχής στο Μοριά Ντάριο Ντομένικο είχε υπογράψει με τον φερόμενο ως αρχηγό των εθνικιστικών και βασιλοφρόνων οργανώσεων των στρατιωτικών στην Πελοπόννησο συνταγματάρχη Παπαδόγκωνα Διονύσιο (σ.σ. ο γιος του εκλέχτηκε μεταπολιτευτικά βουλευτής με τη Ν.Δ., εξαίροντας το έργο του πατέρα του) το παρακάτω σύμφωνο συνεργασίας κατά του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ:

" Διοίκησις Τομέος Μεσσηνίας

  Εμπιστευτικόν Πρωτόκολλον 005856

  Καλαμάτα 20 Ιουλίου 1943

 Ο υπογεγραμμένος συνταγματάρχης διοικητής του 64ου συντάγματος πεζικού Ντάριο Ντομένικο και ο συνταγματάρχης διοικητής πεζικού Παπαδόγκωνας Διονύσιος της διοικήσεως Καλαμών, έχοντας υπ' όψιν τον εκ κομμουνισμού κίνδυνον και την δημιουργίαν επεισοδίων εις βάρος του στρατού κατοχής και του εθνικού στοιχείου Καλαμών και δια την πρόληψιν οιασδήποτε ενεργείας εκ μέρους των αναρχικών στοιχείων, έχοντες εξουσιοδοτηθεί προς τούτο από την ανωτέραν διοίκησιν ΑΠΟΦΑΣΙΖΟΜΕΝ:

1) Την παροχή οιασδήποτε βοήθειας εις τον σ. Παπαδόγκωναν Διονύσιον, ήτις, κατά την αντίληψίν του θα ήτο αναγκαία υπ' αυτού. Ούτος δεσμεύεται με τον λόγον της τιμής του διά συνεργασίαν μετά του υπογεγραμμένου προς εξαφανισμόν των εν τη Μεσσηνία δρώντων οργανώσεων. Επ' ευκαιρία δε, υπό την άμεσόν του ευθύνην, θα οργανώση αποσπάσματα εθνικιστικά, υπό την διοίκησην του συνταγματάρχου Γιαννακόπουλου Αθανασίου με τον αποκλειστικών σκοπόν να διαλύση τας κομμουνιστικάς οργανώσει ΕΑΜ, ΕΛΑΣ κλπ., συνεργαζόμενος μετά πλήρους συναδελφωσύνης μετά των στρατευμάτων κατοχής.

 Εγράφη εις διπλούν και εις έκαστον των συμβαλλομένων εδόθη ανά ένα αντίτυπον δεόντως υπογεγραμμένον.

 Επιστολή Δ.Παπαδόγκωνα προς τον Χίτλερ με αφορμή την απόπειρα δολοφονίας του τον Ιούλη του 1944.Η απάντηση του του ίδιου του Χίτλερ, δημοσιεύεται στην Καθημερινή.

" Οι 5.000 αξιωματικοί και άνδρες των ελληνικών εθελοντικών τμημάτων της Πελοποννήσου όπισθεν αυτών, εκφράζουν την βαθύτατην αγανάκτησίν των διά την εναντίον σας απόπειραν σχεδιασθείσαν και επιχειρηθείσαν υπό υποκειμένων, τα οποία δεν ήθελαν να αναγνωρίσουν την αναγκαιότητα του αγώνος κατά του κομμουνισμού και των πλουτοκρατών συνεργατών του. Εκφράζουν την χαράν των διά την θαυμαστήν διάσωσίν σας και κλίνουν με ευγνωμοσύνην το γόνυ ενώπιον του Παντοδύναμου Θεού, όστις ήπλωσε προστατευτικήν χείρα επάνω από την ζωήν σας διά να σας διαφυλάξη εις το γερμανικόν έθνος και εις την εν τω αγώνι κατά της κομμουνιστικής πανώλους ηνωμένην Ευρώπην. Διά τους έλληνας εθελοντάς της πελοποννήσου η ένδειξις αυτή είναι μία παρόρμησις, όπως συνεχίσουν δι όλων των δυνάμεων μέχρις εσχάτων τον αγώνα κατά των ξένων προς την χώραν μπολσεβικικών ορδών εν Ελλάδι. Από της ιεράς γης της αρχαίας Σπάρτης, εκ της οποίας προήλθεν η δραξ των ηρώων του Λεωνίδα, η οποία έσωσε τον ευρωπαικόν πολιτισμών, υψούται η προσευχή μας: Κύριε, διεφύλαξε τον Φύρερ."

Η συμφωνία της Καζέρτας ( 26 Σεπτέμβρη), έχει χαρακτηριστεί εύστοχα και ως Λίβανος των στρατιωτικών, είναι το επιστέγασμα της βρετανικής διπλωματίας που εγκλωβίζει επί της ουσίας τον πανίσχυρο ΕΛΑΣ, αφαιρώντας του την πρωτοβουλία κινήσεων και παραδίδοντας τον(!!!) σε αγγλική διοίκηση. Πρόκειται για το πρώτο, αόρατο προγεφύρωμα των Άγγλων στην Αθήνα, ενώ στην Ελλάδα οι ένοπλοι εντολοδόχοι τους έχουν υποστεί συντριβή. Ταυτόχρονα, συνάπτεται συμφωνία με τους Γερμανούς, να καθυστερήσουν την υποχώρησή τους από τον κυρίως ελλαδικό ηπειρωτικό χώρο, μέχρις ότου τα αγγλικά στρατεύματα θα είναι έτοιμα για την απόβαση στον Πειραιά. Έτσι, οι Γερμανοί δε δίνουν το απαραίτητο κενό στον ΕΛΑΣ να επανδρώσει όπως θα έπρεπε την Αθήνα, με αντάλλαγμα την ασφαλή αποχώρησή του. Έτσι κι έγινε. Τα σημαντικότερα άρθρα αυτής της συμφωνίας προβλέπουν τα εξής:

1) Όλαι αι αντάρτικαι ομάδες αι δρώσαι εν Ελλάδι τίθενται υπό τας διαταγάς της Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητας.

2) Η Ελληνική κυβέρνησις θέτει τας δυνάμεις ταύτας υπό τας διαταγάς του στρατηγού Σκόμπυ, όστις ωνομάσθη υπό του ανωτάτου συμμαχικού αντιστρατήγου, ως στρατηγός διοικών τας δυνάμεις εν Ελλάδι.

3) Συμφώνως προς προκήρυξιν, εκδοθείσαν υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως, οι αρχηγοί των Ελλήνων ανταρτών θα απαγορεύσουν πάσαν απόπειραν των παρ' αυτοίς μονάδων ν' αναλάβουν την αρχήν ανά χείρας. Τοιαύτη πράξις θα θεωρηθή ως έγκλημα και θατιμωρηθή αναλόγως.

4) Όσον αφορά τας αθήνας, ουδεμία ενέργεια θα αναληφθή εκτός υπό τας αμέσους διαταγάς του στρατηγού Σκόμπυ.

Το σκηνικό, πριν την έναρξη του δράματος, ολοκληρώνεται την 9η του Οκτώβρη στη Μόσχα, όταν σε συνάντηση Στάλιν-Τσώρτσιλ αποφασίζεται η τελική τύχη των Βαλκανίων. Η Ελλάδα περνά αμετάκλητα στη Βρετανική σφαίρα επιρροής, γεγονός που οι Σοβιετικοί αποκρύπτουν από την ηγεσία του ΚΚΕ, θολώνοντας ακόμη περισσότερο το πολιτικό τοπίο και αφήνοντας τις ψευδαισθήσεις να θρέφουν τις εαμικές οργανώσεις...

Κορυφαία η μαρτυρία του Γιουγκοσλάβου αγωνιστή και ιστορικού Πέρο Μοράτσα:

"Μέχρις ότου δημοσιευθούν τα βρατανικά αρχεία, πιστεύαμε πως ο Δεκέμβρης του '44 προήλθε κατά κύριο λόγο από την εμφύλια σύρραξη ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και στον Ζέρβα. Το Ζέρβα, που θεωρούμε, όπως και το δικό μας Μιχαήλοβιτς, προδότη, γιατί συνεργάστηκε με τους κατακτητές. Τώρα, όμως, είναι σαφές, Άγγλοι και Ρώσοι ήταν σύμφωνοι: με όποια μέσα κι αν χρειαζόταν, θα κρατήσουν μέσα στις σφαίρες επιρροής, που χάραξαν, τις χώρες που ανήκαν στον καθένα τους. Εμείς στη Γιουγκοσλαβία, όταν τέλειωνε η κατοχή, είχαμε 700 χιλιάδες άντρες οπλισμένους. Και να θέλανε οι Άγγλοι δε θα τολμούσαν να αναμετρηθούν μαζί μας. Αλλά ήταν αναπόφευκτο το λάθος της ελληνικής αριστερής ηγεσίας να οδηγήσει στη σύγκρουση. Γιατί το πιο μεγάλο, το πιο μοιραίο λάθος, το είχε ήδη κάνει στην Καζέρτα, που έθεσε τις δυνάμεις της κάτω από τις διαταγές του Βρετανού στρατηγού. Ο Στάλιν τους εγκατέλειψε στην τύχη τους. Σε όλο το Δεκέμβριο του '44 δε γράφτηκε ούτε μια αράδα στις σοβιετικές εφημερίδες για τις μάχες στην Αθήνα του ΕΛΑΣ με τους Άγγλους. Πνίγηκε στο αίμα η ελληνική Αντίσταση από τον Τσώρτσιλ και στην ένοχη σιωπή από τον Στάλιν..."

Ακολούθησαν και λάθη τακτικής από την ηγεσία του ΕΑΜ, αφού ο κύριος όγκος του ΕΛΑΣ παρέμεινε εκτός Αθηνών κατά το Δεκέμβρη και ο φυσικός ηγέτης του, ο Άρης μετατέθηκε ''δυσμενώς" στην Ήπειρο, για να αντιμετωπίσει τα ήδη ασφυκτικά συμπιεσμένα τμήματα του ΕΔΕΣ, που δεν αποτελούσαν, πλέον, σοβαρή απειλή για τον ΕΛΑΣ. Έτσι, λοιπόν, η Μάχη του Δεκέμβρη χάθηκε πριν καν δοθεί, παρά την ομηρική αντίσταση των ελασιτών που πρόλαβαν να προωθούν και του λαού της Αθήνας και του Πειραιά που αιματοκυλίστηκαν...